Кулӧмдiнсянь Румынияӧдз

Александр Андреевич Нестеровкӧд ми аддзысим войнаса да уджвывса ветеранъяслӧн районнӧй сӧветын. Мортсӧ татчӧ корӧмаӧсь, медым вручитны «Ветерану Великой Отечественной войны» аттьӧалан письмӧ, кодӧс сетлicны войнаса став участниклы Победасянь 45 во тырӧмкӧд йитӧдын. Юрсиктысь войнаса мукӧд участниклы найӧc сеталiгӧн А.А. Нестеров вӧлi Сыктывкарын, республикаысь войнаса участникъяслӧн торжествояс вылын.

Со и воим сёрниӧ ветеранкӧд. Уна тужа-нужа тӧдлӧма тайӧ мортыс аслас нэмӧн (ӧнi сылы 75). Ӧкмыс арӧс бӧрын батьыс бocьтic сiйӧс аскӧдыс вӧрӧ, пӧрӧдчанiнӧ. Сэкся кадӧ тай и челядьлы вичмылiс уджыд вӧрад. Семья бать-мамлӧн вӧлi ыджыд, посньыд йылӧмыс ставӧн вӧлiны кизь кодьӧсь. Со и мойвиис Ӧльӧксанлы лоны батьыслы медводдза отсасьысьӧн. Дзолясянь тӧдмалic, кутшӧм сьӧкыд вӧлӧма мортлы кынӧмпӧттӧ перйыны.

Олӧмыд тай оз сулав места вылын. Водзӧ быдмис-верстяммис и Александр Нестеров, пӧрнӧй мужик лоис. А сэсся и ачыс семья лӧсьӧдiс. Гӧтырыс коймӧдысь нӧбасьӧ вӧлi, кор воис сиктӧ шуштӧм юӧр — фашистскӧй Германия немвиччысьтӧг уськӧдчӧма миян Рӧдина вылӧ. Нопъясьны ковмис кузь туйӧ и Ӧльӧксанлы. Дерт, юртӧ пудъялӧм кодь вӧлi тайӧ туйыс, бӧрсӧ вермин и не локны.

Некытчӧ дыр кежлӧ сувтлытӧг новобранечьясӧс нуисны Калининскӧй фронт вылӧ. Ыджыд тушаа ён боец веськалic орудийнӧй расчётӧ. Первойсӧ вӧлi наводчикӧн, а сэсся быдмис орудиеса командирӧдз, старшӧй сержантӧдз. Первойя боевой крещениесӧ Александр Нестеров примитiс Калинин карсянь неылын Ступинскӧй высота вӧсна тышын.

— Сьӧкыд вӧлi тайӧ тышыс, — казьтывлӧ ветеран. — Немечьяслӧн позицияыс бур, муас сэтшӧм пыдӧдз кодйысьӧмаӧсь, быдсяма оружиеыс юрвывтырыс и. А ми восьсаинӧ веськалiм, да и быд патрон ковмылic лыддьӧмӧн лэдзны. Уна морт пуктic юрсӧ тайӧ высота вӧснаыс косьын. Кӧть и ыджыд воштӧмъясӧн, высотасӧ ми босьтим. А новобранечьяслы боевӧй крещение примитiгӧн тайӧ зэв тӧдчанатор.

Уна вир кисьтана косьын удайтчис участвуйтны орудиеса командир Нестеровлы Ловать ю, Невель кар дорын. Тайӧ кар вӧсна тышъясын активнӧя участвуйтӧмысь подразделение, кӧнi воюйтic и А.А. Нестеров, кутiсны шуны Невельскӧй отдельнӧй противотанкӧвӧй дивизионон. Taнi сылы сетicны медводдзаысь «За отвагу» медаль. Ӧти сикт вӧсна косьясын участвуйтӧмысь (сикт нимсӧ оз помнит, но косьяс мунанiнсӧ шулӧмаӧсь «долина смертиӧн») сылы сетӧмаӧсь коймӧд степеня Слава орден.

Кыдзи казьтывлӧ ветеран, косьяс нуӧдiгӧн тшӧкыда овлic сiдз, мый орудийнӧй расчётысь кольлi ӧти либӧ кык морт, но тышысь расчёт эз петавлы.

— Коркӧ ӧтчыд, Белоруссиялань матыстчигӧн, налӧн дивизионса расчётъяс узьмӧдчисны Kaратай станция дорысь ӧти высота дорӧ. Шойччӧм пыдди пӧшти войбыд ковмис кодйысьны. Асывнас пусьысь разӧдiс сёян. Но завтракайтны фашистъяс эз сетны. Первой пехота заводитic наступайтны, а сэсся кутiсны пӧдтыны снарядъясӧн. Сэнi миян взводса командир ранитчис. Сiйӧ индiс меным, кӧнi сылӧн ракетницаыс, а ачыс кутic кыссьыны медсанбатлань. Первойсӧ, помся лыйсигад, менам вунӧма вӧлi ракетницаыд. Дум вылӧ уси сӧмын сэк, кор миян кузя кутiсны кырссьыны фашистъяс и асланым. Сигналтӧгыд чайтӧмаӧсь, мый танi фашистъяс. Миян расчётъясысь йӧз син водзын чинӧмӧн-чинiсны.

— Аслам расчётысь, — висьталӧ водзӧ А.А. Нестеров, — первой кытчӧкӧ снарядъяс сеталысь воши, а сэсся ещӧ видзӧдлi да, ӧтнам нин вӧвсьӧма. Эг и тӧдлы, кыдзи сойӧ пуляыс кырссьыштiс. Лыйся и ачым мӧвпала: кольӧда аслым ӧти граната. Локны кӧ кутасны ме дiнӧ фашистъяс, аскӧд тшӧтш взорвита. Но сэсся пемдiс, и гӧгӧр ставыс лӧнис. Друг гӧлӧсъяс кутicны кывны. Горза: «Сувт, кодi локтӧ?». Но асланым йӧз вӧлӧмаӧсь, ачыс дивизионса командирным и. Менӧ медсанбатӧ мӧдӧдiсны, а сэсянь – госпитальӧ. Менӧ мӧдӧдiгӧн комдив шуис, мый тайӧ бойсьыс представитас менӧ ыджыд наградаӧ. Но, кыдзи кывлi мӧд лyнаc, и асьсӧ чорыда ранитӧмаӧсь. Да и эг награда вӧсна воюйтӧй.

Госпитальыcь петӧм бӧрын А.А. Нестеров бӧр веськалic аслас частьӧ. Муртса cёйыштны удитiс, оружие пӧлучитic — и бара бойӧ, бара орудиеса командирӧн. Налӧн частьыс бойяcӧн мyнic Белоруссиясянь Латвия пыр, участвуйтiс Рига вӧcна тышъясын. Taнi старшӧй сержант Нестеровлы сетiсны мӧд степеня Слава орден.

Александр Андреевичлӧн боевӧй туйыс помасис Румынияын. Демобилизуйтчӧм бӧрын семьянас и ставнас мyнic Ростов-на-Донуӧ уджавны шахтаын. Нёль воысь дыр вӧлi cэнi. Боевӧй наградаяс дорӧ coдic нӧшта ӧти — Гӧрд Трудӧвӧй знамя орден. Но сэсся чорыда висьмис, и врачьяс шуисны, мый шахтаын уджавны водзӧ оз позь. Та бӧрын А.А. Нестеров семьянас локтic бӧр гортас, босьтчис уджавны колхозын, а сэсся совхозын. Пенсия вылӧ петтӧдз вӧлi стрӧительнӧй бригадаын, уна керка-карта кыпӧдiс cиктын аслас ёртъяскӧд.

Гозъялӧн вӧлi кӧкъямыс челядь. Кыкыс ыджыдӧн нин кувсисны, ас олӧмӧн олӧны мукӧдыс. Гозъя гортаныс колины кыкӧн. Пӧрысьмыны кyтic Александр Андреевич, пыр тшӧкыдджыка висьыштавны. Но гортгӧгӧрса уджъястӧ пыр на ачыс ладитӧ. Мукӧддырйи и челядьыс на мыйсюрӧнад отсыштасны.

Г. НЕСТЕРОВ

Кулӧмдiн.

Ленин туйӧд, 1990, Июнь 28 лун.